Nấu Xôi Đường cúng Bà Ngoại …

Gió gầm rít ngoài kia dữ dội. Zalo báo bạn đang ở trong vùng ảnh hưởng gió mưa giữa lúc nghe tin Facebook, google hù dọa rút khỏi quê tôi. Khỏi hù dọa, không có các ngài tôi đi tìm tình yêu khác
Tháng chín mưa gió đây rồi. Trưa qua về mẹ nghe lầm bầm chuyện đi, ở. Cuối tuần con đón má về chơi, không, ít bữa đã, để thư thả, rồi nghe lẩm nhẩm để ngâm đậu nấu xôi đường đám giỗ ngoại.

À, sắp giỗ ngoại, năm nay tháng chín đến chậm do nhuận hai tháng sáu, cữ này năm ngoái faybook đã nhắc tôi đám giỗ rồi. Năm ngoái giỗ không mưa, giỗ ngoại tôi không mưa gió là nghe không phải phải tí nào, là trong đám giỗ sẽ có người bắt đầu bằng câu nói năm ni giỗ chẳng mưa hè, chẳng lụt hè, chép chép miệng làm như thèm mưa gió, thèm nước non trôi nổi thì giỗ ngoại tôi mới đủ mùi đủ vị.

Ngoại tôi mất tháng mưa lụt lội nước ngập đường sá. Đám ma ngoại, tôi con bé bảy tám tuổi đâu biết buồn chỉ biết nhong nhong kiện thưa với mẹ là không được mặc đồ tang chỉ mỗi đội cái khăn trên đầu, tôi khóc lè nhè so bì với anh chị con nhà cậu là cháu nội; mẹ đành dỗ tôi bằng cách về nhà lấy cái áo dài trắng mặc đỡ cho tôi khỏi so bì.
Năm nay mẹ tôi bà già tám mươi đang chuẩn bị đậu đường nếp để nấu xôi đường cúng bà ngoại. Hôm nay rằm bà chuẩn bị đến mười chín âm là đám giỗ. Tôi đang mong chờ món xôi đường của mẹ. Tại tôi nhớ và tôi tin không thể ai nấu ngon hơn mẹ.

Bắt đầu là những hạt đậu đen bà sàng sảy nhặt thật hết những hạt có vẻ sâu, có lổ sâu, hạt đẹt,nhăn nhúm, đậu sạch được thả ngâm trong nước, hạt nào nổi được vớt bỏ, vớt ra thau đậu đen nhưng nhức, đều tăm tắp, ong óng một màu lóng lánh.

Nếp, cũng chọn loại nếp tròn dẻo hạt, ngâm nếp nấu xôi. Xưa nhà nấu bếp củi hai ông lò mẹ bắt hai bên hai nồi, một nồi đậu, một nồi xôi.
Nồi đậu được hầm thật mềm, canh sao chắt nước để đậu vừa đủ độ mềm, chín tới mà không nát, thò tay bốc thử hạt đậu, bóp tơi mịn trong ngón tay là được.
Xôi cũng vậy, xôi chín mà khô, hạt nếp vẫn tròn có màu trong bóng như thoa dầu.

Xong, hai thứ được cho vào một nồi cùng với lượng đường như ý, xưa hay nấu đường tán, tôi lãnh phần chặt nhỏ băm mịn đường cùng với một ít gừng băm nhỏ.
Đến công đoạn khó nhất là xéo nồi xôi và riu trên lửa, lâu lâu phải đảo cho ráo và lửa dưới thì lại riu riu không thì cháy mất. Nguyên lý là phải khô ráo hạt đậu và hạt xôi nhưng phải mềm mượt, quyện chặt vào nhau và đều đường nên việc đảo, xéo là thường xuyên, liên tục.

Bằng cảm nhận trực quan cũng như thử bằng lưỡi để biết món xôi đường đã …tới, nghĩa là đã đạt độ chín, tới nước đường. Món xôi đường mẹ tôi làm có thể để ăn suốt cả tháng không hư, không lên mốc. Sau này lớn lên đi ra mới biết nông thôn ngoài Bắc có món chè kho nấu bằng hạt kê, cũng nấu khô, đường cho tới để món ăn được để lâu cả tháng. Thấy rồi và nghĩ nấu thế thì sao bằng món xôi đường quê tôi.

Nồi xôi đường được để trong bếp than củi đã tàn và xoay trở liên tục cho ráo, đều, xoay nồi thường xuyên để món xôi bên trong được ráo đều chín tới. Trong khi đó thì rang hạt mè trắng ( vừng) để nguội.

Đến khâu vào khuôn, cái khuôn là cái khay rượu ngày nay hay được đưa đi lể ăn hỏi, ăn cưới, hình vuông, có chạm khắc hoa văn bốn bên, nhà tôi nay vẫn còn dùng. Lót lớp lá chuối dưới khay, cho chút dầu xuống dưới chống dính, múc từng vá xôi đường nóng hổi bỏ vào khuôn, tay lót một khăn mềm liên tục ấn chặt, nhấn các góc để xôi đường vuông vức, chặt, không rời rớt khi cắt.
Cứ thế đầy khay và rắc lên mặt khay là những hạt mè vàng ruộm. Hoàn thành xong tác phẩm chính là đến phần chúng tôi, lấy những cái đĩa khác tương tự khay chúng tôi làm khuôn và cũng nén, chặt, rắc mè, chia cho mỗi đứa em đang hau háu chờ phần.

Bây giờ đi đám giỗ ra chợ có từng khay từng khay, cũng vuông góc, lá chuối xanh bọc góc, mè rang rắc trên, đủ cả nhưng tôi tin không thể ngon như món xôi đường mẹ tôi nấu mà tôi đã ăn và sẽ được ăn.

Ngày mai đám giỗ mẹ tôi sẽ sai cô cháu gái đi cùng bưng khay xôi đường đi đám giỗ nhà cậu. Khay xôi đường sẽ được trang trọng đặt lên bàn thờ giỗ bà, mẹ sẽ thật sung sướng
ngắm nhìn qua khói hương thành quả mà bà đã chăm chút để cả tâm huyết của cả ngày hôm qua.
Tôi biết vì sao mẹ tôi không đi đâu hết bởi bà đang chuẩn bị cho việc lớn, rất lớn đối với bà, là đám giỗ mẹ mình. Trong sáu bảy tám anh chị em nhà bà giờ chỉ có bà và cậu Tám tôi là còn chút minh mẫn. Bà lo là đúng rồi…
Đêm nay mưa và gió dữ, ngoài kia không biết có cây nào gãy đổ.

Lưu Bình